อนิเกตานาลยกรณปัญหา ที่ 6

สมเด็จพระเจ้ามิลินทราธิบดีมีพระราชโองการถามปัญหาอื่นว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้เป็นเจ้าผู้ประกอบด้วยปรีชา ภาสิตํ เจตํ ภควตา ถ้อยคำอันนี้สมเด็จ
พระพิชิตมารโมลีมีพระพุทธฎีกาตรัสว่า ธรรมดาว่าบรรพชิตควรเป็นผู้หาที่อยู่มิได้ ไม่ควรอยู่
เป็นหลักแหล่ง อนาลยํ หาอาลัยที่อาสัยมิได้ นี่แหละเป็นกิริยาอันนักปราชญ์ทั้งหลายเสพ
สมาคมคบหา มีพระพุทธฎีกาตรัสดังนี้ ปุน ภณิตํ มาอีกเล่ากลับมีพระพุทธฎีกาตรัสว่า ทายก
พึงสร้างวิหารที่อยู่อันเป็นที่สบายให้แก่ภิกษุทั้งหลาย อันเป็นพหูสูตผู้ทรงพระไตรปิฎกอยู่ให้
สำราญ นี่แหละสมเด็จพระโลกุตตมาจารย์มีพระพุทธฎีกาตรัสดังนี้ คำหน้าเป็นอย่างหนึ่ง
คำหลังเป็นอย่างหนึ่ง ปัญหาที่ลึกเป็นอุภโตโกฏิ นิมนต์โปรดวิสัชนาให้แจ้งในกาลบัดนี้
พระนาคเสนจึงถวายวิสัชนาว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร
สมเด็จพระโลกุตตมาจารย์มีพระพุทธฎีกาโปรดว่า ภิกฺขเว ดูกรทั้งหลาย ธรรมดาว่าภิกษุ
พึงหาที่อยู่มิได้และไม่มีอาลัยแน่ว่าอยู่ที่นั้นที่นี้เป็นนิตย์ สมเด็จพระพิชิตมารมุนีโลกนาถเจ้าตรัส
ฉะนี้ ตรัสเป็นอวเสสวจนะ คือมิได้ตรัสห้ามมิให้ภิกษุมีที่อยู่อาศัยเสียเลย เป็นแต่ห้ามมิให้
ติดอยู่ในที่อาศัย เมื่อพักอยู่ชั่วคราวแล้วให้เที่ยงจาริกไป พระพุทธพจน์นี้จะมีผิดหามิได้
พระองค์ตรัสถูกแท้ไม่แปรผัน คำที่ว่าภิกษุเป็นผู้หาที่อยู่มิได้และไม่มีอาลัยแน่ว่าอยู่ที่นั่นที่นี่
เป็นนิตย์ดังนี้ สมณานุจฺฉวิกํ สมควรแก่สมณะ สมณสารูปํ เป็นสมณะสารูป สมณปฏิรูปํ
ชอบแก่สมณะ สมณารหํ ควรแก่สมณะ สมณโคจรํ เป็นอารมร์แห่งสมณะ สมณปตฺถิตํ
เป็นที่ปรารถนาแห่งสมณะ ควรสมณะจะพึงปฏิบัติให้ถูกต้องตามกระแสพระพุทธฎีกา มหาราช
ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปานดุจมฤคชาติหมู่เนื้ออันเที่ยวไปในไพรสณฑ์
ราวป่า นิราลโย หาอันมิได้ในที่อยู่ อนิเกโต จะได้สมสู่อยู่ในประเทศที่ใดหามิได้ ยถิจฺฉิตํ นาติ
ย่อมเที่ยวไปโดยควรแก่ปรารถนาของเนื้อทั้งหลายนั้น ยถา มีครุวนาฉันใด เป็นภิกษุเล่าก็พึง
เป็นอนาลัย อย่าได้อาลัยด้วยที่อยู่ อนิเกโต พึงสมสู่อยู่ ณ ที่หากำหนดมิได้ อุปไมยเหมือน
เนื้อนั้น เอตํ กิจฺจํ อันว่ากิจนี้ มุนิทสฺสนํ เป็นที่ปราชญ์จะเยี่ยมเยือนไปมาหาสู่
มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร ประการหนึ่งเล่า ซึ่งกระแสพระพุทะฎีกาสมเด็จ
พระมหากรุณาตรัสประภาษไว้ว่า ให้สัตบุรุษทายกสร้างวิหารให้แก่หมู่พระภิกษุที่เป็นเหตุ
สูตทรงไตรปิฎกนั้น ด้วยสมเด็จพระสัพพัญญูมารำพึงด้วยพระญาณทรงทราบว่า วิหารทานนี้
เป็นที่สรรเสริญยินยอมแห่งสมเด็จพระพุทธเจ้าแต่ก่อนมา มหาชนทั้งหลายได้ถวายวิหารทาน
แก่พระภิกษุแล้ว อาจสำเร็จแก่พระนิพพาน พ้นจากชาติทุกข์ ชราทุกข์ พยาธิทุกข์ มรณทุกข์ 4
กองนี้เที่ยงแท้ นี่แหละเป็นอานิสงส์ประการหนึ่ง